wczasy, wakacje, urlop
28 maja 2012r.
Wędrówki ryb Z życiem ryb nierozdzielnie wiążą się ich wędrówki. Do wyjątków należą takie, które nie odbywają prawie żadnych wędrówek, żyją na jednym miejscu lub nawet, jak koniki morskie, iglicznia i wężynka, tkwią nieruchomo w wodzie. Większość ryb należy jednak do organizmów bardzo ruchliwych, a poruszaniu się ich w gęstym płynnym środowisku sprzyja ciężar właściwy ciała zbliżony do ciężaru właściwego środowiska, mniej lub więcej opływowe kształty, dzięki którym poruszające się ciało napotyka możliwie mały opór, wreszcie silna muskulatura, popychająca rybę do przodu za pomocą wyprężnych bocznych ruchów ogonowej części ciała. Ryby wędrują za żerem, na rozród, odpływają od nie sprzyjających warunków środowiska fizycznego, chronią się w wody dla nich korzystne, szukają "swojej" wody. Młodociane stadia przenoszone są najczęściej biernie prądami. Tak więc w nieustannym poruszaniu się przebiega niemal całe ich życie, które my, mieszkańcy zasadniczo innego środowiska, możemy odtworzyć pośrednio na podstawie znanych nam zaledwie drobnych fragmentów. Poznanie dróg i szlaków wędrownych ryb to kwestia szczególnej wagi także w rybołówstwie. Na podstawie ich wędrówek w znacznym stopniu można przewidywać sezonowe pojawy w określonych miejscach, na takich czy innych łowiskach. Rybacy mogą się przygotowywać do połowów i wypływać na spotkanie ryby. Należy się także liczyć z nie zawsze dającymi się przewidzieć zmianami szlaków, chociaż zdarza się to raczej rzadko. Potrzeba znajomości wędrówek wysunęła się od dawna jako jedno z najważniejszych zagadnień naukowego rybołówstwa morskiego, opierającego się na poznaniu' biologii i ekologii ryb. Zastosowano metodę znakowania ryb, skuteczną zwłaszcza w odniesieniu do tych gatunków, które wytrzymywały ,,kolczykowanie" bez szkody dla życia. Metoda ta dała wiele ciekawych wyników, korygując niejednokrotnie dotychczasowe mniemania o zasięgu i kierunkach wędrówek. W zasadzie wędrówki ryb morskich w Bałtyku, podobnie jak gdzie indziej, sprowadzają się do dwóch głównych typów: wędrówki rozrodczej, skupiającej osobniki na miejscach tarła, i wędrówki odżywczej, rozpraszającej osobniki w poszukiwaniu żeru. Niektóre ryby planktonożerne jak śledzie, napotykające obfite zasoby pokarmowe, nawet w okresie żerowania wędrują w mniejszych lub większych ławicach. Najczęściej jednak wędrówka odżywcza rozprasza osobniki. Co kieruje rybą podczas wędrówki rozrodczej? Czym można tłumaczyć fakt, że ryba odszukuje tarlisko w ogromnych przestrzeniach wodnych, które — zdawać by się mogło —• są podobne w różnych nieraz oddalonych od siebie punktach? Odpowiedzi należy szukać w stanie fizjologicznym samego organizmu wędrującego oraz w jego środowisku, czyli w tych bodźcach otrzymywanych z zewnątrz, z którymi organizm tworzy jedność życiową — ekologiczną. W czasie wędrówki rozrodczej, która jest szczególnie żywiołowa, ryba popada w stan wyjątkowego podniecenia, uczulenia, wywołanego wzmożoną przemianą materii w związku z rozwijającymi się narządami rozrodczymi. Działają hormony płciowe. Ryba przeżywa potrzebę zmiany miejsca, poruszania się, musi wędrować. Ale dokąd, dlaczego trafia na miejsca najczęściej te same lub podobne do tych, z których sama się wywodzi? Wchodzą tu w grę bodźce zewnętrzne, np. temperatura, zasolenie itp., na które ryba w okresie rozrodczym okazuje się szczególnie uczulona. One to prowadzą ją na miejsca rozrodu, gdzie znajduje wszystkie konieczne warunki fizyczne środowiska, nie tyle dla siebie, ile dla wydalonych na zewnątrz produktów płciowych i dla najwcześniejszych stadiów ich rozwoju. To środowisko rozrodcze jest w zasadzie inne niż środowisko życia wegetacyjnego. Dlatego np. węgorze, w okresie rozrodu szczególnie czułe na bodźce cieplne, kierują się w cieplejsze wody Atlantyku, gdzie znajdują tarliska na głębokiej toni w temperaturze specyficznej dla tego gatunku, wynoszącej około 17°. W wędrówce odżywczej bodźcem działającym od wewnątrz jest głód, wywołany nieustannie odbywającą się w ciele ryby przemianą materii. Dla zaspokojenia głodu ryba wędruje w poszukiwaniu pokarmu. W okresie wędrówki rozrodczej zaś ryby z nielicznymi wyjątkami raczej nie jedzą, żyją natomiast kosztem zapasów nagromadzonych w ciele, które zużywają, lecz osiągają zasadni-, czy cel — ciągłość populacji. Niekiedy ryba zmienia miejsce, wędruje podniecana po^ budkami nie od wewnątrz, lecz w grę wchodzą względy obronne przed niekorzystnym czynnikiem zewnętrznym. Ryby ciepłowodne unikają wód zimnych, zimnowodne zaś stronią od ciepłych. Niewątpliwie przyczyny tkwią w procesach przemiany materii, na których przyspieszanie lub zwalnianie wpływają czynniki cieplne w sposób bardzo wyraźny. Poznaliśmy kilka ogólnych zjawisk z biologii naszych ryb bałtyckich. W szczególności omówiliśmy ekologiczną klasyfikację ryb, ich sposób życia, kształty i przystosowania obronne, niektóre przejawy życia rozrodczego między innymi w celu potwierdzenia faktu, że pomimo małego urozmaicenia życia Bałtyku jest przecież niezwykle ciekawe.